Niccolo Machiavelli’nin Siyaset ve Politik Felsefesine Bir Bakış

 

Sevgili okurlarım, bugünkü yazımda İtalyan düşünür Niccolo Machiavelli (1469-1527) yıllarında siyaset anlayışı ile günümüz siyaseti ile hangi konuda paralellik arz ettiği konusunu ele alacağım. Machiavelli, İtalya’da devlet adamı, askeri, stratejist, şair ve oyun yazarı Floransalı düşünür, İtalyan Rönesans hareketinin en önemli figürlerinden biridir.

 

Machiavelli’nin en ünlü eseri “Prens”te, politik yazın tarihinde ilk kez iktidarın alınışı ve korunması gibi bir sorunu dinsel ya da ahlaki kaygıları dikkate almaksızın kendinde bir amaç olarak inceledi. Uluslararası ilişkilerde klasik realizm teorisinin kurucularından biri olarak bilinir. Devleti yönetmekle sorumlu olan prense, gücün nasıl kazanılacağı, nasıl korunacağı ve nasıl artırılacağının öğüt, yöntem ve stratejilerini anlatır. Ünlü eserinde temel konular; güç ve güç dengesi, güvenlik, ittifaklar yapma ve devletler arasındaki çatışmalar olarak realizmin temel kavramlarıdır.

 

 

Aslan ve Tilki: Güç ve Kurnazlık Sembolü Olarak Hükümdar

 

 

Machiavelli’ye göre devlet için asıl ve değişmez hedef, devletin devamlılığıdır. Devletin varlığı ve devamlılığını sağlamakla prens sorumludur ve prens bunu yapmak için her yöntemi kullanabilir. Bunlar arasında özellikle gücü kullanma kavramı aslan (lion) ve bir başka taktik olan aldatma ve hile de tilki (fox) karakterleriyle sembolleştirilmiştir. Her ikisi de iç ve dış politikada meşru ve kullanılabilen araçlardır.

 

Bir hükümdarın iki yolu vardır yazara göre: Biri yasalara uymak, diğeri ise zora başvurmaktır. İlki insanlara, ikincisi hayvanlara özgüdür. Ne yazık ki birincisi çoğu zaman yetmediğinden diğerine başvurmak gerekmektedir. Yani hükümdar yarı insan yarı hayvan olmalıdır. Hayvan kimliğine bürünen hükümdar ise aslan ve tilkiyi seçmelidir. Çünkü aslan tuzaklardan, tilki de kurtlardan korunamaz. Bu nedenle tuzaklardan korunmak için tilki kadar kurnaz, kurtlardan korunmak için de aslan kadar güçlü olmalıdır.

 

 

Modern Politikada Makyavelist Etkiler

 

 

Machiavelli’ye göre dünya tehlikeli bir yerdir. Devletler bu tehlikeli yerde hayatta kalmak için her fırsatı değerlendirmeliler, tehlikelerden kaçınmalılar. Makyavelizm’de devletlerin devamlılığı, güvenliği ve başarısı için her yol mubah görülür. Bir başka deyimle, Machiavelli ve ünlü eseri Prens’e göre uluslararası politikada ahlakilik aranmaz, devletin bekasını ilgilendiren işlerde prensin ahlaki davranma sorumluluğu yoktur.

O zamanın düşünürleri tarafından Machiavelli’yi ahlaksızlık kılavuzu olarak adlandırırlar. Amacı için her şeyi meşru gören, hilebaz, entrikacı, şartları kötüye kullanan politikacı olarak görülür.

 

Makyavelist sözcüğü aslında o zamanın bakışıyla “Entrikacı ve amacı için her şeyi meşru gören” anlamını taşır. Her türlü hileyi, zulmü, şiddeti kullanarak iktidarı ele geçirmek ve bu yolla iktidarda kalmaya çalışmak, Makyavelist bir politika olarak bilinmektedir. Kendisinin politik özünde iktidarı elde etmek için her yolun mubah olduğu, liderin gerektiğinde aldatıcı, acımasız ve fırsatçı davranması gerektiği ifade edilir.

 

Prens adlı eserinde liderin halkı ve düşmanları manipüle etme yeteneği, başarılı bir hükümdarın olmazsa olmazıdır. Alınması gereken siyasi kararlar, ahlaki, hukuki ve dini değerlere bağlı kalmak zorunda değildir. Machiavelli, iktidarın devamı için liderin halkına erdemli görünmesi ve gerektiğinde acımasızca davranması gerektiğini savunur. Önemli olan bir hareketin ne kadar ahlaki olduğu değil, amaca hizmet edip etmediğidir. Özellikle din, halkı kontrol etmek için politik çıkarlar uğruna kullanılabilir. Ve kendi ifadesiyle “Korkulmak, sevilmekten daha güvenlidir.” Diğer taraftan bir hükümdar, çok güçlü ama kurnaz da olmalıdır. Onun bakış açısıyla yani hem aslan hem tilki olmalıdır…

 

Özetle, otoriter liderlerin benimsediği Makyavelizm’in topluma maliyeti oldukça yüksektir. Bu düşünceyle yönetilen toplumlarda yozlaşmanın yaygın olduğu görülmektedir. Machiavelli, “yararlı davranış olarak görünüp de felakete sürükleyen nice erdemler, zararlı görünüp de refaha kavuşturan nice kusurlar vardır” diyerek prense, davranışlarının niteliğinden çok doğuracağı sonuçlara bakmasını öğütler. Kendi iyisini değil, sonuca ulaştıracak olanı açıklamaya çaba harcamıştır. Bu anlamda Machiavelli, siyaseti değerden soyutlamış, ayırmıştır. Hükümdar çevresindekileri korkutabilmeli, gerektiğinde verdiği sözlerden vazgeçebilmeli, rakiplerini alt edebilmek için düzenleyebilmeli, diğer prensliklerin soyunu tamamıyla ortadan kaldırmalıdır. Bu önerilerin ahlaki, iyiyi arayan, doğruyu referans alan düşünceler olmadıkları ortadadır. Makyavelist bir siyaset, iktidarın korunması için her yolun mubah olduğu bir düşünce akımıdır…

 

 

 

 

Kaynakça:

 

 

Siyaset Felsefesi I (2011) Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları

Modern Felsefe I (2018) Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları

 

 

 

 

Köşenin Sözü:

 

 

“Bayramlar, birlik ve beraberliğin, sevgi ve paylaşmanın en güzel halidir. Kurban Bayramı’nın kalbinizi huzurla, sofranızı bereketle doldurmasını dilerim. Bayramınız mübarek olsun.”

 

Abdulbaki Akbal

S.M.Mali Müşavir – B.Denetçi